Leer el Corán en la comunidad sefardí de Amsterdam en el siglo XVII

Autores/as

  • Harm den Boer Universität Basel
  • Pier Mattia Tommasino Columbia University

DOI:

https://doi.org/10.3989/alqantara.2014.016

Palabras clave:

Corán, traducción, Renacimiento, judaismo, sefardismo, judíos portugueses, siglo XVII, Amsterdam, Venecia, Menocchio, Andrea Arrivabene, Giovanni Battista Castrodardo, Leon Modena, Abraham Gomez Silveira, polémica religiosa.

Resumen


Este trabajo presenta una traducción del Corán al castellano, desconocida hasta ahora, conservada en la Ets Haim/Biblioteca Montezinos de la comunidad judío-portuguesa de Amsterdam. El manuscrito data del siglo XVII y fue la obra de un judío español o portugués que vivía en Amsterdam o en otra comunidad de la diaspora Sefardí. En este estudio se ofrece una descripción material detallada del manuscrito y de su contenido, así como un análisis de sus fuentes italianas y españolas. Aunque el traductor dice haber traducido la obra «palabra por palabra del árabe», en realidad, parece haber utilizado la versión italiana del Corán realizada por Giovanni Battista Castrodardo y publicada por Andrea Arrivabene en Venecia (1547). Un corto apéndice sobre la vida de Mahoma, por otro lado, se basa en una obra polémica castellana destinada a la minoría morisca: la Confutación del Alcorán y secta mahometana de Lope de Obregón, que fue publicada en Granada (1555). Esta traducción representa un ejemplo único para el estudio de la recontextualización del Corán en los comienzos de la Edad Moderna en Europa, así como de la Historia de la Lectura entre las diferentes confesiones en Europa y el Mediterráneo.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Amsterdam, Ets Haim/Livraria Montezinos, Ms. EH 48 B 14, "Diálogos theológicos en versos jocoserios, para deleitar aprovechando" by Abraham Gómez Silveira.

Amstedam, Ets Haim/Livraria Montezinos, Ms. EH 48 B 18, "Libro mudo" by Abraham Gómez Silveira.

Amsterdam, Ets Haim/Livraria Montezinos, Ms. EH 48 D 20, "Libro del Alcorán traducido palabra por palabra de arábigo en español."

Ancona, Archivio della Comunità Israelitica, Ms. 7. Dresden, Sächsischen Landesbibliothek Staats-und Universitätsbibliothek di Dresden (SLUB), F.65a.

Berkeley (CA), University of California, The Bancroft Library, Ms. UCB 7. Alcoranus Mahometicus, Das ist: Der Türcken Alcoran, Religion vnd Aberglauben: Auß welchem zu vernemen, Wann vnnd woher ihr falscher Prophet Machomet seinen vrsprung oder anfang genommen, mit was gelegenheit derselb diß sein Fabelwerck, lächerliche vnd närrische Lehr gedichtet und erfunden ..., Nürnberg, Halbmayer, 1616.

Chesneau, Jean, Le Voyage du Monsieur D'Aramon, ambassadeur pour le Roy en Levant, Ch. Schefer (ed.), Paris, Leroux, 1887.

De Arabische Alkoran, door de Zarazijnsche en de Turcksche prophete Mahometh: in drie onderscheyden deelen begrepen: van der Turcken religie,gheloove, aelmoessen, vasten, ghebeden, bedevaert na Mecha, met t'samen sijn gods-diensten, ende ceremonien, wetten ende rechten, Hamburgh, n.p.,1641.

Catalogus van eene […] Verzameling, grootendeels Hebreeuwsche, verders Spaansche, Portugeesche en Fransche […] boeken, en […] 250 Manuscripten […] bijeenverzameld door nu wijlen den Wel Eerwaarden Heer R. Salomo Jessurun [...], Amsterdam, Belinfante en Comp., 1811.

Catalogus variorum atque insignium in quavis Facultate & Lingua Librorum, praecipue theologicorum & Miscellaneorum, Hebraica, Graeca, Latina, Hispanica, Italica, & Gallica [from Samuel Abaz of Hamburg], Amstelodami, Daniel van den Dalen.

Cathalogus librorum, quibus (dum viveret) usus est vir admodum reverendus David Nunes Torres, olim rabbinus synagogae judaica e lusitanorum Hagae-Comitis [ ... ], The Hague, 1728.

Giustinian, Bernardo, Bernardi Iustiniani patritii Veneti, senatorii aequestrisque ordinis uiri clarissimi, De origine urbis Venetiarum, rebusque a Venetis gestis libri quindecim, in quibus, grauissimo stillo, non tantum res Venetae, uerum etiam bella Ghotthorum, Longobardorum, & Saracenorum amplissime continentur, Venetiis, [Antonio Brucioli], Impressum Venetiis, per Bernadinum Benalium, 1534 [Post-incunabulum, reprint of Venice, 1492-1493].

Giustinian, Bernardo, Historia di m. Bernardo Giustiniano gentilhuomo vinitiano, dell'origine di Vinegia, et delle cose fatte da vinitiani. Nella quale anchora ampiamente si contengono le guerre de' Gotthi, de Longobardi, et de' Saraceni. Nuouamente tradotta da m. Lodouico Domenichi, 1545, Stampata in Vinegia, per Bernardino Bindoni milanese, 1545.

Lando, Ortensio, Dialogo di M. Hortensio Lando, nel quale si ragiona della consolatione, et utilità, che si gusta leggendo la Sacra Scrittura, in Venetia, al segno del pozzo, in Vinegia, per Comin da Trino di Monferrato, 1552.

Leonico Tomeo, Niccolò, Li tre libri di Nicolo Leonico de varie historie, nuovamente tradotti in buona lingua volgare, in Venetia, [Michele Tramezino], in Venetia, per Michele Tramezzino, 1554.

Machumetis Saracenorum principis, eiusque successorum vitae, ac doctrina, ipseque Alcoran, [Basileae], [J. Oporinus], [1543].

Micanzio, Fulgenzio, Annotazioni e pensieri, in Storici e politici veneti del Cinquecento e del Seicento, G. Benzoni and T. Zanato (eds.), Milano-Napoli, Ricciardi, 1982.

Obregón, Lope de, Confutacion del Alcoran y secta Mahometana, sacado de sus proprios libros: y de la vida del mesmo Mahoma, Granada, n.p., 1555.

Orobio de Castro, Isaac, Prevenciones divinas contra la vana idolatría de las gentes, I, M. Silvera (intro. and ed.), Firenze, Olschki, 2014.

Piccolomini, Alessandro, De la institutione di tutta la vita de l'homo nato nobile e in città libera, Venetiis, apud Hieronymum Scotum, 1545.

Piloni, Giorgio, Historia della città di Belluno, M. Perale (intro.), Bologna, Forni, 2002 [reprint of Venice, Rampazetto, 1607].

Relaciones de la vida del escudero Marcos de Obregón, Madrid, Juan de la Cuesta, 1618.

Ruscelli, Girolamo, Del modo di comporre in versi nella lingua italiana, trattato di Girolamo Ruscelli, Nel quale va compreso vn pieno & ordinatissimo Rimario. Nuouamente mandato in luce, Venetia, appresso Gio, Battista Sessa et Melchior Sessa fratelli, [1558].

Speroni, Sperone, Dialogo delle lingue, Trattatisti del Cinquecento, Mario Pozzi (ed.), Milano-Napoli, Ricciardi, 1978.

Widmanstetter, Johann Albrecht, Mahometis Abdallae filii theologia dialogo explicata [...], n.p., [Norimbergae], 1543. Adelman, Howard Tzvi, "A Rabbi Reads the Qur'an in the Venetian Ghetto," Jewish History, 26, 1-2 (2012), pp. 125-137, Essays in Honor of Kenneth Stow. Alvar, Manuel, El Ladino, Judeo-español Calco, Madrid, Real Academia de la Historia, 2000, Clave Historial. Antiquarian Catalogue 2010, Abu Dhabi, Abu Dhabi Inernational Book Fair, 2010. Baruchson-Arbib, Shifra, Books and Readers: The Reading Interests of Italian Jews at the Close of the Renaissance (in Hebrew), Ramat-Gan, Bar-Ilan University, 1993; French translation: Gabriel Roth (trans.), La culture livresque des juifs d'Italie à la fin de la Renaissance, Paris, CNRS, 2001. Bobzin, Hartmut, Der Koran im Zeitalter der Reformation. Studien zur Frühgeschichte der Arabistik und Islamkunde in Europa, Beirut (in Kommission bei Franz Steiner Verlag)-Stuttgart, 1995.

Bock, Friderici Samuelis, Historia antitrinitariorum, maxime socinianismi et socinianorum, Regiomonti et Lipsiae, impensis Gottl. Lebr. Hartungii, 1784. Bonfil, Robert, "The Libraries of Italian Jewry between the Middle Ages and Modern Times" (in Hebrew), Pe'amin, 52 (1992), pp. 4-15.

Brown, Kenneth and den Boer, Harm, El barroco sefardí: Abraham Gómez Silveira, Arévalo, prov. de Avila, Castilla 1656 - Amsterdam 1741: estudio preliminar, obras líricas, vejámenes en prosa y verso y documentación personal, Kassel, Reichenberger, 2001.

Burman, Thomas, "Tafsīr and Translation: Traditional Arabic Qur'ān Exegesis and the Latin Qur'ān of Robert of Ketton and Mark of Toledo," Speculum, 73 (1998), pp. 703-732. http://dx.doi.org/10.2307/2887495

Den Boer, Harm, "La Biblia de Ferrara y otras traducciones españolas de la Biblia entre los sefardíes de Europa occidental," in Iacob M. Hassan and Ángel Berenguer Amador (eds.), Introducción a la Biblia de Ferrara. Actas del Simposio Internacional sobre la Biblia de Ferrara, Sevilla, 25-28 de noviembre de 1991, Sevilla, Sociedad Estatal Quinto Centenario 1994, pp. 251-296.

Den Boer, Harm and Salomon, Herman Prins, "Haham David Nunes Torres (1660-1728), bezitter van het enig overgebleven exemplaar van Uriël da Costa's Exame das tradiçoes fariseas," Studia Rosenthaliana, 28, 1 (1994): pp. 10-98.

De Enzinas, Francisco, Epistolario, I.J. García Pinilla (ed.), Genève, Droz, 1995. De Frede, Carlo, La prima traduzione italiana del Corano sullo sfondo dei rapporti tra Cristianità e Islam nel Cinquecento, Napoli, Istituto Universitario Orientale, 1967.

De la Cruz Palma, Oscar, "Los textos de la llamada Collectio Toletana, fuente de informacion sobre el Islam," The Journal of Medieval Latin. A Publication of the North American Association of Medieval Latin, 17 (2007), pp. 413-34.

Del Col, Andrea, Domenico Scandella detto Menocchio: i processi dell'Inquisizione (1538-1599), Pordenone, Edizione Biblioteca dell'Immagine, 1990.

De Sacy, Silvestre, "Notice d'un manuscrit arabe de l'Alcoran, accompagné de notes critiques et de variantes," Notices et extraits des manuscrits de la Bibliothèque Impériale, 9 (1813), pp. 76-110.

Fuks, Lajb and Fuks-Mansfeld, R.G., Catalogue of the Manuscripts of Ets Haim, Livraria Montezinos, Sephardic Community of Amsterdam, Leiden, Brill, 1975.

García-Arenal, Mercedes, "Conexiones entre los judíos marroquíes y la comunidad de Amsterdam," in Jaime Contreras and Bernardo García García (eds.), Familia, religión y negocio. El sefardismo en las relaciones entre el mundo ibérico y los Países Bajos en la Edad Moderna, Madrid, Fundación Carlos de Amberes-Ministerio de Asuntos Exteriores, 2003, pp. 173-205.

Hamilton, A. and Richard, F., André Du Ryer and Oriental Studies in Seventeenth-century France, London, The Arcadian Society, 2004.

Jacobs, Martin, "Exposed to all the Currents of the Mediterranean - a Sixteenth-Century Venetian Rabbi on Muslim History," Association for Jewish Studies Review, 29, 1 (2005), pp. 33-60.

Jacobs, Martin, "Joseph ha-Kohen, Paolo Giovio, and Sixteenth-Century Historiography," in David B. Ruderman and Giuseppe Veltri (eds.), Cultural Intermediaries: Jewish Intellectuals in Early-Modern Italy, Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 2004, pp. 67-85.

Kaplan, Yosef, "El perfil cultural de tres rabinos sefardíes a través de sus bibliotecas," in Jaime Contreras and Bernardo García García (eds.), Familia, religión y negocio. El sefardismo en las relaciones entre el mundo ibérico y los Países Bajos en la Edad Moderna, Madrid, Fundación Carlos de Amberes-Ministerio de Asuntos Exteriores, 2003, pp. 269-286.

Kaplan, Yosef, From Christianity to Judaism the Story of Isaac Orobio De Castro, Oxford, Oxford University Press [The Littman Library of Jewish Civilization], 1989.

Lazarus-Yafeh, Hava, "A Seventeenth-Century Hebrew Translation of the Qur'ān," Scripta Mediterranea, 19-20 (1998-1999), pp. 199-211.

Lopes Andrade, António Manuel, "Os Senhores do Desterro de Portugal: Judeus Portugueses entre Veneza e Ferrara em meados do século XVI," Veredas-Revista da Associação Internacional de Lusitanistas, 6 (2006), pp. 65-108.

Roth, Cecil, The House of Nasi: the Duke of Naxos, Philadelphia, The Jewish Publication Society of America, 1948.

Schnorr von Carolsfeld, Franz, Katalog der Handschriften der Sächsischen Landesbibliothek zu Dresden, Band 1. Korrigierte und verbesserte, nach dem Exemplar der Landesbibliothek photomechanisch hergestellte Ausgabe des Kataloges der Königlichen Öffentlichen Bibliothek zu Dresden, Band 1, bearbeitet von Franz Schnorr v. Carolsfeld, Dresden, Sächsische Landesbibliothek, 1979 (reprint of Leipzig, Teubner, 1882).

Stella, Aldo, "Utopie e velleità insurrezionali dei filoprotestanti italiani (1545-1547)," Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance, 27 (1965), pp. 133-182.

Studemund-Halévy, Michael, "Codices Gentium. Semuel de Isaac Abas, Coleccionista de Libros Hamburgués," in Jaime Contreras and Bernardo García García (eds.), Familia, religión y negocio. El sefardismo en las relaciones entre el mundo ibérico y los Países Bajos en la Edad Moderna, Madrid, Fundación Carlos de Amberes-Ministerio de Asuntos Exteriores, 2003, pp. 287-319.

Tommasino, Pier Mattia, "Frammenti ritrovati di Giovanni Battista Castrodardo (c. 1517-c. 1588) storico dei vescovi di Belluno," Studi Veneziani, 65 (2012), pp. 87-132.

Tommasino, Pier Mattia, "Giovanni Battista Castrodardo bellunese traduttore dell'Alcorano di Macometto," Oriente Moderno, 48, 1 (2008), pp. 15-40. Tommasino, Pier Mattia, L'Alcorano di Macometto. Storia di un libro del Cinquecento europeo, Bologna, il Mulino, 2013.

Tommasino, Pier Mattia, "Reading Machiavelli, Translating the Qur'ān, Muhammad as a Lawgiver in the Alcorano di Macometto (Venice, 1547)," Al-Qantara, 23, 2 (2012), pp. 271-296.

Zavan, Gabriella, Gli ebrei, i marrani e la figura di Salomon Usque, Treviso, Santi Quaranta, 2004.

Descargas

Publicado

2014-12-30

Cómo citar

den Boer, H., & Tommasino, P. M. (2014). Leer el Corán en la comunidad sefardí de Amsterdam en el siglo XVII. Al-Qanṭara, 35(2), 461–491. https://doi.org/10.3989/alqantara.2014.016

Número

Sección

Sección Monográfica

Artículos más leídos del mismo autor/a